آنچه در این مقاله می خوانید:

• پرورش به چه معناست؟
• چه مواردی شامل خود مراقبتی نمی‌شود
• 5 راهکار برای پرورش ذهن
• 4 راهکار برای پرورش عواطف

چگونه می توان خود مراقبتی را تقویت کرد؟

آیا برای پرورش زندگی خود وقت می‌گذارید؟ به عبارت دیگر آیا به سلامت اجتماعی، عاطفی، فیزیکی، عقلی، روحی و محیطی خود و توانایی‌های مالی و حرفه‌ای‌تان اهمیت می‌دهید؟ اگر پاسختان مثبت بود، پس باید به شما تبریک گفت، در غیر این صورت وقت آن رسیده که به موضوع خود مراقبتی توجه کنید. قبل از این که به این موضوع بپردازیم، ابتدا به تعریف پرورش و خود مراقبتی خواهیم پرداخت.

پرورش به چه معناست؟

برای واژه پرورش، تاکنون تعریف‌های متعددی ارائه شده است که یکی از بهترین تعریفاتی که در این زمینه می‌توان ارائه داد عبارت است از: فراهم کردن غذا و سایر مایحتاج ضروری که برای رشد، سلامتی و حفظ  تندرستی مفید هستند. به گفته دبورا دی، کارگردان و نویسنده کانادایی، پرورش انسان باید به صورتی باشد که بتواند در مسیری که می‌خواهد قدم بردارد و به اهداف مورد نظرش دست یابد.

خود مراقبتی چیست؟

خود مراقبتی به فعالیت‌های روزانه‌ای گفته می‌شود که شخص برای مراقبت از خود انجام می‌دهد. در این فرآیند، فرد از کلیه تهدیدها و مسائلی که باعث مواجهه او با شرایط تحریک کننده و ناراحت کننده می‌شود، پرهیز می‌کند.

چه مواردی شامل خود مراقبتی نمی‌شود

در قسمت قبل، مواردی که مصداق خود مراقبتی بودند را برشمردیم. در این قسمت قصد داریم مواردی که خود مراقبتی به حساب نمی‌آیند را مطرح کنیم:

• خود مراقبتی به معنای افزودن موارد جدید به لیست کارهایی که باید انجام دهید نیست. خود مراقبتی به معنی شناسایی نیازهای ضروری و اولویت بندی کردن آنها است.
• خود مراقبتی به این معنی نیست که فرد باید برای مواردی که فشار و استرس آنها طاقت فرسا و غیر قابل تحمل می‌شود، طرح اضطراری داشته باشد. این در حالی است که برای خود مراقبتی باید رفتارها و عادت‌های سالمی را در خود تقویت کنید که به رشد و پیشرفت شما کمک کنند.
• خود مراقبتی به معنای خودخواه بودن نیست بلکه به معنی مراقبت کردن از خود است. چون تنها در این صورت است که فرد نهایت تلاش خود را برای رسیدن به اهدافش کرده و سپس در ادامه، دستاورد خود را با سایر مردم به اشتراک می‌گذارد و به عبارت دیگر برای جهان پیرامون خود سودمند است.

عناصر کلیدی خود مراقبتی

برخی افراد هنگامی که می‌خواهند فرآیند خود مراقبتی را شروع کنند، آن را مفهومی بیگانه تلقی کرده و احتمالاً آن را نوعی دلسوزی برای خود به حساب می‌آورند. خود مراقبتی در واقع، به معنی شناخت خود و نیازهایمان و پس از آن اولویت بندی و تأمین آنها است. عناصر کلیدی خود مراقبتی عبارتند از ذهن، بدن، عواطف و روح. در ادامه هر یک از این موارد را به نوبت مورد بررسی قرار خواهیم داد.

مقاله پیشنهادی: عادت های خود مراقبتی برای داشتن ذهن و بدن سالم

5 راهکار برای پرورش ذهن

ذهن ما اغلب به خاطر حجم وظایف و کارهایی که باید انجام دهیم خسته می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود اوقاتی از روز را به تمرکز کردن و توجه به اتفاقاتی که پیرامونمان می‌گذرد اختصاص دهیم. در این جا چند راهکار برای پرورش ذهن به شما معرفی می‌کنیم.

1. کارهایی که مدت‌هاست به تعویق انداخته‌اید را شروع کنید

این کار می‌تواند تکمیل یک کار ساده یا شروع طرح و پروژه جدیدی باشد. اگر پروژه جدید برایتان دشوار است، آن را به چند کار ساده تقسیم کنید و هر روز یکی از آنها را انجام دهید تا سرانجام تمام شود. در این روش، ذهن به خاطر کاری که به پایان رسیده است احساس خوشایندی خواهد داشت. 

2. ذهنیت رشد کردن داشته باشید

به جای داشتن یک طرز فکر ثابت و غیر قابل تغییر، ذهنیتی مبتنی بر رشد و تغییر داشته باشید. در این صورت راحت‌تر می‌توانید با چالش‌های پیش روی خود مواجه شده، انتقادات دیگران را با آغوش باز پذیرفته، در مقابل سختی‌ها مقاومت نموده و از تجربیات دیگران الهام بگیرید و در زندگی خود به کار ببرید.

3. یک روز در هفته را بدون اینترنت و فضای مجازی بگذرانید

یک روز در هفته مثلاً جمعه‌ها را آفلاین بمایند و کاملاً از محیط اینترنت و شبکه‌های اجتماعی دور باشید. این بدان خاطر است که با ورود رسانه‌ها، افراد برای انجام هر کاری و دریافت هر خبری به آنها متوسل می‌شوند. این در حالی است که رسانه‌ها به خاطر حضور عده زیادی از افراد با طرز فکر و نگرش‌های مختلف، همیشه محل مطمئنی برای رفع نیازها و خواسته‌های انسان نیست.

4. سم زدایی رسانه‌ای را فراموش نکنید

آیا تاکنون دقت کرده‌اید که روزانه چه تعداد پیام از طرف شبکه‌های اجتماعی برایتان ارسال می‌شود؟ شما مجبور به خواندن همه آنها نیستید. به عبارت دیگر، انتخاب با شما است که روزانه چه میزان از وقتتان را صرف خواندن چه تعداد از این پیام‌ها کنید. چون خواندن این حجم از پیام هم برای سلامت جسمی و هم سلامت روحی‌تان مضر است.

5. خلاقیت ذهنی خود را تقویت کنید

داشتن ذهنی خلاق به معنی آن است که برای حل مسئله تنها به روش‌های قبلی اکتفا نکنید و همیشه به دنبال یافتن راهی تازه باشید. افراد خلاق همیشه تلاش می‌کنند از حداقل امکانات موجود بهترین استفاده ممکن را داشته باشند. در این زمینه می‌توانید زندگی نامه افراد موفق را خوانده و روش‌های رویارویی آنها با چالش‌ها را بیاموزید.

4 راهکار برای پرورش عواطف

شاید به نظرتان پرورش عواطف کمی دشوار به نظر برسد، چون بیشتر ما انسان‌ها نحوه شناسایی و کنترل عواطف را به خوبی نمی‌دانیم. فراموش نکنید که عواطف و احساسات یکی از جنبه‌های طبیعی فطرت انسان بوده و اساساً نوعی انرژی سیار هستند. در این جا 4 راهکاری که به پرورش عواطف و احساساتتان کمک می‌کنند را نام می‌بریم:

1. یاد بگیرید به خودتان و نیازهایتان پاسخ مثبت دهید

همه ما نیازهای ضروری داریم که باید در جای خود برآورده شوند. البته گاهی اوقات افراد به ویژه والدین نیازهای فرزندانشان را بر نیازهای خودشان ترجیح می‌دهند. این کار شاید به نظر نوعی فداکاری به نظر برسد اما نباید باعث بی توجهی به نیازهای ضروری انسان شود.

2. هوش هیجانی خود را پرورش دهید

هوش هیجانی مفهومی گسترده است اما به طور خلاصه عبارت است از توانایی درک عواطف خود و دیگران و درک این موضوع که احساسات و عواطفتان بر دیگران تأثیر می‌گذارد. یکی از راه‌های تقویت هوش هیجانی این است که به عواطف و احساسات خود احترام بگذارید، اما توجه داشته باشید که عواطف و احساسات زودگذر هستند و نباید اجازه دهید بر کل زندگی شما تأثیر بگذارند.

3. از دیگران کمک یا حمایت بخواهید

نباید تصور کنید که خودتان به تنهایی می‌توانید مشکلاتتان را حل کنید. استفاده از تجربیات دیگران در واقع شما را از انجام بسیاری از کارها معاف می‌کند. شما می‌توانید از مربی یا کارشناسان حوزه سلامت روان یا به طور کلی افراد مورد اطمینان راهنمایی و حمایت دریافت کنید.

4. خودتان را باور داشته باشید

زیبایی یعنی این که خودتان باشید، بنابراین سعی کنید طوری زندگی کنید که به تأیید دیگران نیازی نداشته باشید. خودتان را همان طوری که هستید بپذیرید. شما نباید از دید دیگران به زندگی خودتان نگاه کنید، چون در هر حال علاقه‌مندی‌ها و نگرش شما با دیگران تفاوت دارد. 

3 راهکار برای پرورش بدن

همه ما به اهمیت فعالیت بدنی واقف هستیم اما آیا همگی در طول روز، به اندازه‌ای که توصیه شده است جنب و جوش داریم. خوردن غذای مقوی نیز یکی از فاکتورهای پرورش بدن است، اما آیا در طول روز به اندازه کافی ریزمغذی‌های مورد نیاز بدنمان را دریافت می‌کنیم؟ در این جا 3 راهکار برای تقویت بدن ارائه کرده‌ایم:

1. فعالیت بدنی مورد علاقه‌تان را انجام دهید

فعالیت بدنی نباید جنبه رقابتی داشته باشد بلکه باید حالت تفریحی برایتان داشته باشد. بنابراین ورزش و حرکاتی را انتخاب کنید که برایتان خوشایندتر است و قلبتان را به فعالیت وا می‌دارد یا میزان تمرکزتان را افزایش می‌دهد. دویدن، پیاده روی تند، پیلاتس و یوگا از جمله این فعالیت‌ها هستند.

2. فعالیت‌های ساده روزانه‌تان را هم به صورت ورزش در آورید

اگر از جمله کسانی هستید که وقت برای انجام فعالیت‌های بدنی ندارید، می‌توانید فعالیت‌های روزانه خود را به شکل ورزش درآورید. مثلاً هنگام تمیز کردن منزل، موسیقی مورد علاقه‌تان را پخش کنید و همراه با آن کار خود را انجام دهید یا به جای این که اتومبیلتان را به کارواش ببرید، خودتان آن را بشویید (البته با رعایت روش‌های صرفه جویی در آّب)!

3. هرگاه گرسنه هستید، غذا بخورید

اگرچه این توصیه ساده‌ای است، اما گاهی افراد هنگامی که تشنه یا عصبی هستند، و واقعاً گرسنه نیستند، غذا می‌خورند. قبل از این که شروع به غذا خوردن کنید دقت کنید که آیا گرسنه هستید و برای آن عددی از 0 تا 10 در نظر بگیرید (صفر یعنی اصلاً گرسنه نیستید و 10 یعنی خیلی احساس گرسنگی می‌کنید). بعد از این تصمیم بگیرید باید غذا بخورید یا نه.

4 راهکار برای پرورش روح

روح و روان یکی از بخش‌های مهم زندگی انسان است که گاه چندان به آن توجه نمی‌شود. روح به معنی ایمان، اعتماد، عشق، یادگیری و به یاد آوردن است. روح، بخشی حیاتی از زندگی انسان است که با هر حوزه از زندگی اعم از شغل و حرفه تا روابط و سرگرمی‌ها مرتبط است. در ادامه 4 راهکار برای پرورش روح به شما معرفی می‌کنیم:

1. تمرکز خود را بر کارهایی که قابل کنترل هستند قرار دهید

به خاطر داشته باشید که کنترل کردن دیگران از توان ما خارج است. پس تمرکز خود را بر مواردی که خودتان در آن اختیار و کنترل دارید مثلاً تصمیمات، انتخاب‌ها، احساسات، نحوه گذراندن وقت و غیره قرار دهید. شما نمی‌توانید دیگران و طرز فکرشان را تغییر دهید. پس بی‌جهت انرژی خود را صرف این موضوع نکنید.

2. زمانی را برای  فکر کردن در نظر بگیرید

درست است که همه ما در طول روز مشغله‌های زیادی داریم، با این حال تفکر و تعمق، به تغییر حالت روحی شما کمک می‌کند. منظور از فکر کردن این است که زمانی را به اندیشیدن درباره موقعیت یا فعالیت کنونی‌تان، هفته، روز، ماه یا سالی که پشت سر گذاشته‌اید اختصاص دهید. این روش به شما کمک می‌کند تا نسبت به اتفاقاتی که پیرامون زندگی‌تان می افتد، آگاهی بیشتری داشته باشید.

3. کار جدیدی را یاد بگیرید

آخرین باری که یک چیز جدید یاد گرفتید را به خاطر می‌آورید؟ می‌توانید از امروز تصمیم بگیرید که یک زبان، ساز یا ورزش جدید را یاد بگیرید. یادگیری یک فعالیت یا هنر جدید، شرایط را برای آشنایی شما با افراد و تجربیات جدید فراهم می‌کند. البته هنگام یادگیری نباید بیش از اندازه از خودتان انتظار داشته باشید. به عبارت دیگر کمال گرا نباشید زیرا یادگیری یک فرآیند تدریجی است.

4. ذهن آگاهی را تمرین کنید

ذهن آگاهی به معنای کنترل و توجه به تمام افکار و احساسات در زمان حال است. این ویژگی به شما کمک می‌کند که در واکنش به محیطتان با ذهنی آگاه برخورد کنید یعنی همیشه از یک الگوی از پیش ساخته برای واکنش به محرک‌های اطراف استفاده نکنید. ذهن آگاهی باعث کاهش علائم اضطراب شده و سلامتی شما را بهبود می‌بخشد، علایم دردهای مزمن را کاهش می‌دهد و نشانه‌های اختلال وسواس فکری عملی را کم می‌کند.

در این مقاله شما را با راهکارهایی که به پرورش و خود آگاهی شما کمک می‌کند آشنا کردیم. خودمراقبتی در واقع سفری است که شما به تنهایی انجام می‌دهید، بنابراین باید سعی کنید همیشه مراقب خودتان باشید و خود مراقبتی را به عادتی برای خود تبدیل کنید و به سلامت و تندرستی خود توجه داشته باشید.