آنچه در این مقاله می خوانید:

• افزایش مهارت حل مساله
• ضرورت حل مساله
• آشنایی با مهارت حل مساله
• آگاهی از مساله و پذیرش موقعیت
• ارائه تعریف دقیقی از مشکل
• Mind storming یا بارش فکری
• ارزیابی و اولویت‌بندی راه‌حل‌ها
• انتخاب بهترین راه حل

افزایش مهارت حل مساله

انسان‌ها همواره در طول زندگی خود با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند. حل مسائل پیش‌رو به آنها کمک خواهد کرد اعتمادبه‌نفس خود را تقویت نمایند و گام‌های مطمئن‌تری در مسیر موفقیت بردارند. همه ما اکثر مواقع بدون آنکه از این فرآیند آگاهی داشته باشیم به حل مسائل می‌پردازیم و ضمیر ناخودآگاه این مسیر را می‌پیماید. اما روش منطقی‌تر این است که مهارت‌هایی را کسب نمود تا بتوان گره‌های موجود در زندگی و کسب و کار را به آسانی باز کرد. حل مساله، فرآیندی حاصل از تفکر منطقی و منظم است که هنگام رویارویی با مشکلات می‌توان را‌ه‌حل‌های متعدد را ارزیابی و سپس کارآمدترین گزینه‌ها را انتخاب نمود.

احتمالاً با مشکلاتی در زندگی خود مواجه شده‌اید و نتوانسته‌اید از پس چالش‌های پیش‌رو برآیید. با کمی دقت متوجه شده‌اید که همزمان یکی از دوستان شما نیز با مشکل مشابهی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و بدون آنکه هراسی از مشکلات داشته باشد درصدد حل مشکل است. همین امر موجب می‌شود در فکر فرو روید و با خود بگویید مشکل و شرایط یکسان است. چرا فرد دیگری می‌تواند مشکل خود را حل کند اما شما دچار استرس و سردرگمی شده و خود را شکست خورده می‌پندارید؟ به این منظور نیاز به یادگیری مهارت‌های حل مساله دارید تا با نگاهی عمیق به چالش‌های پیش‌رو، راه حل‌های ممکن را بسنجید و بهترین گزینه‌ها را انتخاب نمایید.

مقاله پیشنهادی: 6 راه موثر برای افزایش مهارت حل مساله | عزت خواه دات کام

ضرورت حل مساله

آقای جوانی تصمیم می‌گیرد برای رهایی از مشکلات مالی خود، کسب وکار اینترنتی را به راه بیندازد. با شک و تردید این کار را آغاز می‌نماید ولی بعد از چند ماه پروژه او به شکست می‌انجامد. علاوه بر افزایش استرس و اضطراب، اعتمادبه‌نفس او هم به شدت کم می‌شود و گمان می‌کند این راهی که در پیش گرفته از ابتدا گزینه مناسبی نبوده است. از زمان و هزینه‌ای که صرف به راه اندازی این کار نموده است، چشم پوشی می‌کند و تصمیم می‌گیرد شغل دیگری را تجربه کند. افرادی که از مهارت حل مساله برخوردارند، به جای تغییر کلی مسیر خود سعی در یافتن خطاهای موجود دارند و به دنبال راه‌های مناسب برای جبران نقایص هستند. در کسب‌وکارهای آنلاین هزاران مورد وجود دارد که با رعایت هر کدام می‌توان به موفقیت و کسب ثروت رسید. آنچه اهمیت دارد پیدا کردن معایب و جبران آنها به صورت کارآمد می‌باشد.

آشنایی با مهارت حل مساله

در  فرآیند " Problem Solving " یا همان حل مساله، فردی که در مواجهه با مشکلات قرار گرفته است باید بتواند راه حل‌های بسیاری را بیابد و سپس با تفکر منطقی، پیامدهای آنها بررسی و ارزیابی نماید. با توجه به تمام شرایط، باید پیش‌بینی دقیقی داشته باشد و کارآمدترین راه‌ها را برای رفع مشکل خود بیابد. برخی افراد در برخورد با کوچکترین مشکلات، اعتمادبه‌نفس خود را از دست داده و دچار پریشانی و اضطراب می‌شوند و وجود مشکل را به هر چیزی مربوط می‌دانند. از جمله آنکه خودشان را بدشانس می‌دانند، مشکل ایجاد شده را به گردن دیگران می‌اندازند و خود برای آن اقدامی نمی‌کنند. به جای اندیشیدن برای رفع مشکل زمین و زمان را مسئول می‌دانند. برای حل مشکلات از همان روش‌های تکراری و معمولی استفاده می‌کنند. هیچ‌گاه به این موضوع نمی‌اندیشند که شاید کمی خلاقیت و امتحان راه‌های متفاوت برای آنها سودمند خواهد بود. برای کسب مهارت حل مساله تکنیک‌هایی وجود دارد که به شما کمک خواهد کرد از پس چالش‌های پیش‌رو برآیید. 

آگاهی از مساله و پذیرش موقعیت

در گام نخست فرد باید مساله و مشکل موجود را بپذیرد و مسئولیت آنها را قبول نماید. بسیاری از افراد در صورت وقوع حادثه یا مشکل، خود را در حل مشکل ناتوان می‌یابند و از مسئولیت‌هایی که باید بپذیرند شانه خالی می‌کنند. به طور مثال مدیر یک سازمان را در نظر بگیرید که از عدم کارآیی سازمان خود شکایت دارد. تیم مدیریت حتی نمی‌خواهد احتمال دهد که مشکلات، ناشی از فشار کاری وارد آمده بر کارمندان، شرایط کاری سخت ایجاد شده و عدم توسعه سازمانی باشد. این افراد مشکل را یک فاجعه می‌دانند و استرس حاصل از آن باعث می‌شود زیر بار مشکلات دوام نیاورند. یکی از راه‌های پیشنهادی این است که خود را در همان جایگاهی قرار دهند که مشکل به وجود آمده است و به عبارتی از بالا به موضوع نگاه نکنند. اگر درست در زاویه مسائل قرار بگیرند می‌توانند دید عمیق و بهتری به مشکل داشته باشند و راه‌حل‌های مناسب را ارائه دهند.

مقاله پیشنهادی: 10 راه حل خلاقانه برای مشکلات زندگی

ارائه تعریف دقیقی از مشکل

زمانی که با مساله‌ای مواجه می‌شویم باید تعریف دقیقی از آن داشته باشیم و به عبارتی بتوانیم به درستی مشکل را شناسایی نماییم. در صورتی که به درک صحیحی برسیم، علاوه بر آن که می‌توانیم حجم و ابعاد آن را مشخص نماییم، می‌توانیم به راه‌حل‌های جامع و کارآمد دست یابیم. در این راستا لازم است سوالاتی را حول مسائل پیش آمده، بپرسیم. این مشکل چگونه به وجود آمد؟ دلایل و فاکتورهای ایجاد مشکل چه چیزهایی بودند؟ ازچه زمانی با این مشکل مواجه شدیم؟ چه افرادی در مشکل به وجود آمده مسئول و درگیر هستند؟ و ده‌ها سؤال دیگر که مشکل به وجود آمده را آنالیز خواهند کرد. پاسخ‌هایی که به هر یک از این سوالات داده می‌شود، هر کدام نشانگر راه‌حلی برای مشکل خواهند بود. گاهی لازم است همه این موارد و پاسخ های مربوطه را جایی یادداشت کنیم و نکته‌ای را از قلم نیندازیم.

Mind storming یا بارش فکری

تکنیک طوفان فکری یکی از قوی‌ترین تکنیک‌هایی است که در مهارت حل مساله بسیار کمک کننده خواهد بود. بارش فکری تکنیکی خلاقیت‌مدار است که در طی آن فهرست متعددی از ایده‌ها گردآوری می‌شود و فرد برای جمع بندی در مورد مسئله تلاش می‌کند. لازم است فرد ذهن خود را باز بگذارد تا بدون محدودیت هر راه‌حلی را که به ذهنش می‌رسد، آزادانه بیان کند. در مرحله قبل سؤالات متعددی را درباره مشکل پیش آمده از خود پرسیدیم. حالا نوبت آن است که با استفاده از این تکنیک راه‌حل‌های مناسب برای هر گزینه را بیابیم. کمیت ایده‌هایی که ارائه می‌شوند اهمیت بسیاری دارد. هرچه تعداد ایده‌ها بیشتر باشد، احتمال حصول راه‌های اثربخش بیشتر خواهد بود. نکته بعدی که باید به آن توجه کرد، پرهیز از انتقاد است. بهتر است در برخورد اولیه با ایده، به جای انتقاد، بر توسعه و بهبود ایده تمرکز داشته باشیم. گاهی ارائه ایده‌های غیرمعمول، موجب باز شدن فکر و رسیدن به راه‌حل‌های غیرقابل باور می‌شود. ایده‌های غیرمعمول، رویکردهای جدیدتری را فراهم می‌نمایند. برای همه ایده‌ها باید ارزش قائل شد. گاه ترکیب دو یا چند ایده منجر به موثرترین راه‌ها خواهد شد.

ارزیابی و اولویت‌بندی راه‌حل‌ها

با پشت‌سر گذاشتن گام‌های پیشین، در این مرحله باید به ارزیابی راه‌حل‌های پیشنهادی بپردازیم. با درنظر گرفتن تمام شرایط موجود و پیش‌بینی مواردی که احتمالاً در آینده اتفاق خواهند افتاد، باید هر کدام از راه‌حل‌های پیشنهادی را بررسی و پیامدهای آتی آنها را ارزیابی کنیم. سپس برای هر کدام از آنها اولویتی را در نظر بگیریم و ببینیم با توجه به شرایط موجود کدام یک از آنها در صدر قرار دارند.

انتخاب بهترین راه حل

احتمالاً هر یک از راه‌حل‌ها معایب و مزایایی دارند. گاهی شما مردد خواهید بود کدام یک از آنها ارجحیت بیشتری خواهند داشت. کمی خلاقیت و آینده نگری به شما کمک خواهد کرد، راه‌حل‌های جامع و مناسب را انتخاب کنید. کمک گرفتن از یک مشاور متخصص نیز در پیدا کردن راه درست، گزینه خوبی خواهد بود. درس گرفتن از نتایج خوب موارد مشابه و عبرت گرفتن از خطاهای دیگران، مطمئناً به شما در این مسیر کمک خواهد کرد.
زندگی انسان‌ها در هیچ برهه زمانی خالی از مشکل و مسئله نبوده است. همین مشکلات سبب رشد و شکوفایی ما خواهند شد. آنچه مهم است چگونگی رویارویی با مشکلات است. فراگیری مهارت حل مساله کمک خواهد کرد در مسیر رسیدن به هدف، رضایتمندی بیشتری داشته باشیم.