آنچه در این مقاله می خوانید:

• بازارهای اولیه سهام و کالاها
• اولین حباب بورس
• سرآغاز پیدایش بورس در ایران
• سقوط عمده بازار سهام در طول تاریخ

سهام بورس چیست؟

سهم یک واحد معرفی شده در بازار بورس است برای آن که یک شرکت در لیست بازار سرمایه قرار بگیرد. به تعداد مساوی مالکیت آن شرکت سهم گفته می شود.

سرمایه گذاران با خریدن تعدادی سهام از آن شرکت صاحب درصدی از آن می شوند و به همین دلیل در سودها و ضررهای آن شرکت به همان نسبتی که سهامدار آن هستند شریک می شوند.

بازار سرمایه و یا بازار بورس در واقع فضایی فراهم می کند که تمامی شرکت ها در آن جا گرد هم آمده اند و سرمایه گذاران در این بازار می توانند به خرید و فروش سهم های خود بپردازند.

سهامدار باید دقت کند که در چه شرکتی و با چه تاریخچه و عملکردی سرمایه گذاری می کند چرا که به محض خرید هر تعداد سهم در روند سوددهی و یا زیان دهی شرکت سهیم خواهند بود.

بازارهای اولیه سهام و کالاها

در دهه 1100، فرانسه سیستمی داشت که در آن بدهی های کشاورزان را به نمایندگی از بانک ها در سراسر کشور مدیریت می کردند. این را می توان اولین نمونه اصلی کارگزاری دانست.

بعدها، تجار ونیزی و اندکی بعد، بانکداران شهرهای مجاور ایتالیا، پیزا، ورونا، جنوا و فلورانس نیز تجارت اوراق بهادار دولتی را آغاز کردند.

اولین بازارهای سهام جهان – بدون معامله سهام

اولین بازارهای سهام جهان معمولاً به بلژیک مرتبط هستند. بروژ، فلاندر، گنت و روتردام در هلند همه در دهه های 1400 و 1500 میزبان سیستم های "سهام" خود بودند.

با این حال، به طور کلی پذیرفته شده است که آنتورپ Antwerpen اولین سیستم بورس سهام جهان را داشته است. آنتورپ مرکز تجاری بلژیک بود و در آن خانواده تأثیرگذار وندر بوئرز Van der Buerze زندگی می کرد. در نتیجه ، بورس های اولیه سهام معمولاً Beurzen نامیده می شدند.

اگرچه زیرساخت ها و موسسات به بازارهای سهام امروز شباهت داشتند، اما در واقع هیچ کس سهام یک شرکت را معامله نمی کرد. در عوض، بازارها به امور دولت، مشاغل و بدهی های شخصی رسیدگی می کردند.

اولین شرکت تجارت عمومی در جهان

شرکت هند شرقی The British East India Company به عنوان اولین شرکت تجارت عمومی جهان شناخته شده است. یک دلیل ساده وجود داشت که شرکت هند شرقی به اولین شرکت تجارت عمومی تبدیل شد: ریسک.

به زبان ساده، قایقرانی در گوشه و کنار کره زمین برای هر شرکت بسیار خطرناک بود. هنگامی که هند شرقی برای اولین بار به عنوان سرزمینی برای فرصت های تجاری کشف شد، کاوشگران دسته دسته به آنجا قایقرانی می کردند.

متأسفانه تعداد کمی از این قایق ها به مقصد می رسیدند. کشتی ها گم می شدند، ثروت ها به هدر می رفت و سرمایه داران دریافتند که برای کاهش همه این خطرها باید کاری انجام دهند.

در نتیجه، یک شرکت منحصر به فرد در سال 1600 به نام "فرماندار و شرکت بازرگانان لندن که با هند شرقی کار می کنند" تشکیل شد. این شرکت به هند شرقی معروف بود و اولین شرکتی بود که از فرمول مسئولیت محدود استفاده کرد.

سرمایه گذاران دریافتند که قرار دادن "تخم مرغ ها در یک سبد" راهی هوشمندانه برای رویکرد سرمایه گذاری در معاملات هند شرقی نیست. بگذارید بگوییم یک کشتی که از هند شرقی باز می گشت 33٪ احتمال تصرف توسط دزدان دریایی را داشت.

به جای سرمایه گذاری در یک سفر و به خطر انداختن و از دست دادن کل پول سرمایه گذاری شده، سرمایه گذاران می توانند سهام چندین شرکت را خریداری کنند. حتی اگر یک کشتی از 3 یا 4 شرکت سرمایه گذاری گم شود، سرمایه گذار باز هم سود می برد.

در سال 1602، شرکت هند شرقی هلند با انتشار سهام این شرکت در بورس سهام آمستردام رسماً به اولین شرکت تجارت عمومی جهان تبدیل شد. سهام و اوراق قرضه برای سرمایه گذاران صادر شد و هر سرمایه گذار حق تعیین درصد مشخصی از سود شرکت هند شرقی را داشت.

فروش سهام در کافه ها

قبل از اینکه سرمایه گذاران در کف طبقات فریاد بزنند و فرم سفارشات را به هوا بیندازند، آنها در کافه ها تجارت می کردند. سهام اولیه بر روی کاغذ نوشته می شد و سرمایه گذاران این سهام را با سایر سرمایه گذاران در کافه ها معامله می کردند.

به عبارت دیگر، کافه ها به دلیل این واقعیت که سرمایه گذاران برای خرید و فروش سهام به این بازارها مراجعه می کنند، اولین بازارهای سهام واقعی بودند.

طولی نکشید که کسی فهمید که اگر کسی بازار اختصاصی ایجاد کند که تاجران بتوانند بدون نیاز به سفارش یک قهوه یا فریاد زدن در یک کافه شلوغ، به تجارت سهام بپردازند، دنیای تجارت کارآمدتر خواهد بود.

اولین حباب بورس

هیچ کس واقعاً اهمیت بورس سهام را در آن روزهای اول درک نکرده بود. مردم فهمیده بودند که این یک قدرتمند است، اما هیچ کس واقعاً درک نمی کرد که این چه چیزی خواهد بود.

به همین دلیل روزهای اولیه بورس اوراق بهادار مانند غرب وحشی بود. در لندن، مشاغل یک شبه باز می شدند و سهام برخی از فعالیت های جدید را منتشر می کردند. در بسیاری از موارد، شرکت ها قادر به درآمدزایی هزاران پوند قبل از اینکه یک کشتی از بندرگاه خارج شود، بودند.

هیچ آیین نامه ای وجود نداشت و روش های کمی برای تمایز شرکت های قانونی از شرکت های غیرقانونی وجود داشت. در نتیجه، حباب به سرعت ترکید. شرکت ها پرداخت سود سهامداران را متوقف کردند و دولت انگلیس انتشار سهام را تا سال 1825 ممنوع کرد.

اولین بورس سهام

علیرغم ممنوعیت انتشار سهام، بورس اوراق بهادار لندن به طور رسمی در سال 1801 تشکیل شد. از آنجا که شرکت ها تا 1825 اجازه انتشار سهام را نداشتند، مانع از این شد که بورس اوراق بهادار لندن از ظهور یک ابرقدرت واقعی جهانی جلوگیری کند.

به همین دلیل ایجاد بورس اوراق بهادار نیویورک New York Stock Exchange (NYSE) در سال 1817 یک لحظه مهم در تاریخ بود. NYSE از همان روز اول سهام خود را معامله کرد. برخلاف تصور برخیNYSE اولین بورس سهام در ایالات متحده نبود.

بورس سهام فیلادلفیا این عنوان را دارد. با این حال، NYSE به دلیل عدم وجود هر نوع رقابت داخلی و قرار داشتن در مرکز تجارت و اقتصاد ایالات متحده در نیویورک، خیلی زود تبدیل به قدرتمندترین بورس سهام در این کشور شد.

بورس اوراق بهادار لندن بازار اصلی سهام اروپا بود، در حالی که بورس اوراق بهادار نیویورک مکانی برای مبادلات اصلی آمریکا و جهان بود.

بازارهای سهام مدرن

امروزه تقریباً هر کشوری در جهان بازار سهام خاص خود را دارد. در کشورهای توسعه یافته، بازارهای عمده سهام به طور معمول پس از بورس اوراق بهادار لندن و بورس نیویورک برای اولین بار ایجاد شدند. از سوئیس گرفته تا ژاپن، همه قدرت های بزرگ اقتصادی جهان دارای بازارهای سهام بسیار پیشرفته هستند که امروز نیز فعال هستند.

به عنوان مثال، کانادا اولین بورس سهام خود را در سال 1861 توسعه داد. این بورس بزرگترین سهام در کانادا و سومین بازار بزرگ در آمریکای شمالی است.

حتی کشورهای جنگ زده مانند عراق نیز بازار سهام خود را دارند. بورس اوراق بهادار عراق شرکتهای تجاری زیادی ندارد، اما در دسترس سرمایه گذاران خارجی است. این بازار همچنین یکی از معدود بازارهای سهام بود که تحت تأثیر بحران اقتصادی سال 2008 قرار نگرفت.

سرآغاز پیدایش بورس در ایران

تاریخچه بورس در ایران به سال 1315 باز می گردد. زمانی که فردی بلژیکی به نام وان لوترفلد با تحقیق و بررسی های فراوان در خصوص تاسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی بورس ایران را تنظیم نمود و به مسوولان ایرانی ارائه کرد. اما نسبت به شرایط حاکم در آن زمان، بررسی اساسنامه و تاسیس بورس در ایران 25 سال به تعویق افتاد.

در سال 1341، کمیسیونی متشکل از نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه‌ صنعتی و معدنی ایران برگزار و موافقت نامه اولیه برای تاسیس بورس سهام در ایران تنظیم گردید و در سال 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و دستور اجرای آن به بانک مرکزی ابلاغ شد. در سال 1346، بورس اوراق بهادار تهران، به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

چهار دوره زمانی بورس ایران

دوره اول: پیش از انقلاب اسلامی

در این بازه زمانی، از پیش از انقلاب اسلامی شروع و تا سال 1357 تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس به 105 شرکت رسیدند. از جمله این شرکت ها:

بانک صنعت و معدن، شرکت نفت پارس، سیمان تهران، سیمان شمال، بانک توسعه صنعتی، اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه عباس آباد، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی.

دوره دوم: پیروزی انقلاب اسلامی

با پیروز ی انقلاب اسلامی، فصل جدیدی در بورس ایران آغاز شد و با اتفاقات اقتصادی پس از جنگ تحمیلی، تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس به 56 شرکت تا پایان سال 1368 کاهش یافت.

دوره سوم: از سال 1368 تا سال 1383

در این دوره تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس افزایش چشمگیری داشتند و در سال 1375، 250 شرکت در بورس، سهام خود را عرضه نموده بودند. در این سال ها دولت با عرضه سهام شرکت های دولتی بازار بورس را رونق داد و تب و تاب فعالیت در بورس در بین عامه فراگیر شد.

دوره چهارم: از سال 1384 تاکنون

بازار بورس ایران فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشته است و رشد زیادی داشته است. یکی از نقاط عطف بورس ایران را می توان سال 1384 و تصویب قانون بازار اوراق بهادار دانست. با تصویب این قانون، برخی نواقص موجود در قانون اولیه از بین رفت و زمینه را برای توسعه بازار بورس در ایران فراهم کرد.

چهار بورس بزرگ ایران

بورس اوراق بهادار تهران

در این بورس، معاملات سهام شرکت‌ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت عرضه می شود.

فرابورس ایران

در این بازار، سهام شرکت هایی در بورس اوراق بهادار تهران عرضه نمی شوند مورد داد و ستد قرار می گیرند.

بورس کالای ایران

در این بورس، انواع کالاها و محصولات از جمله محصولات پتروشیمی، فلزات، محصولات کشاورزی عرضه می شود.

بورس انرژی

 در این بازار معاملات حامل‌های انرژی از جمله برق، زغال‌سنگ انجام می گردد

بازارهای سهام را می توان در سرتاسر جهان یافت و اهمیت جهانی بازارهای سهام را نمی توان انکار کرد. هر روز تریلیون دلار در بازارهای سهام در سراسر جهان داد و ستد می شود و آنها واقعاً موتور دنیای سرمایه داری هستند.

سقوط عمده بازار سهام در طول تاریخ

سقوط بازار سهام یک اثر جانبی اجتناب ناپذیر در هر بازاری است که نگرش های عمومی در آن نقش دارد. بیشتر بازارهای سهام عمده در برهه ای از تاریخ دچار سقوط شده اند.

قبل از سقوط بازارهای سهام حباب های اقتصادی پیش از این رخ داده است. سقوط بازار سهام می تواند زمانی اتفاق بیفتد که حدس و گمان ها فراتر از ارزش واقعی سهام باشد.

چندین تصادف مهم در طول تاریخ رخ داده است، از جمله پنجشنبه سیاه یا پنجشنبه وحشتناک 1929، که به دنبال آن دوشنبه سیاه و سه شنبه سیاه رخ داده است.

دیگر سقوط های مهم بازار سهام عبارتند از:

• سقوط بازار سهام 1973-1974
• دوشنبه سیاه سال 1987
• دات کام حباب سال 2000
• سقوط بازار سهام سال 2008

همه این تصادفات در مقایسه با سال 1929 کمرنگ است اما هنوز هم درصد تلفات دو رقمی در سراسر جهان داشته است. سقوط بازار سهام در سال 1987 اولین سقوط بزرگ در دوره تجارت الکترونیکی بود و به دلیل این واقعیت که هیچ کس واقعاً شاهد وقوع آن نبود، قابل توجه بود.

قطع کننده مدار بورس

در سال 2012، بزرگترین بورس سهام جهان NYSE چیزی به نام قطع کننده مدار تک بورسی ایجاد کرد. این سیستم برای کاهش احتمال سقوط در بورس سهام طراحی شده است و در صورت بروز سقوط، آسیب یک سقوط را کاهش می دهد.

بزرگترین بازارهای سهام امروز جهان کدامند؟

در اینجا 10 بازار سهام برتر جهان وجود دارد که براساس سرمایه بازار رتبه بندی شده اند:

1. بورس اوراق بهادار نیویورک
2. NASDAQ
3. بورس سهام توکیو
4. گروه بورس اوراق بهادار لندن
5. یورونکست
6. بورس اوراق بهادار هنگ کنگ
7. بورس سهام شانگهای
8. بورس اوراق بهادار تورنتو
9. بورس اوراق بهادار فرانکفورت
10. بورس اوراق بهادار استرالیا

آینده بورس سهام

بازارهای سهام به این زودی ها از بین نمی روند. آنها تقریباً در هر کشور جهان به عنوان یک نیروی محرک اقتصادی باقی می مانند. تحلیلگران کاملاً مطمئن نیستند که آینده بازار سهام چیست، اگرچه موارد مهمی نیز باید در نظر گرفته شود.

آینده ای که برای بازارهای سهام ممکن است باشد، آنها در آینده ای قابل پیش بینی نقش مهمی در اقتصاد جهانی در سراسر جهان ادامه خواهند داد.